خوراکی‌هایی که از طوفان گرانی جان سالم به در بردند؛ و آن‌ها که غرق شدند

خبرگزاری تخصصی اگروفودز به نقل از تحلیلگران شرکت‌های سیرکانا (Circana)، یورومانیتور اینترنشنال (Euromonitor International) و رابوبانک (Rabobank) گزارش می‌دهد که از سال ۲۰۲۲، با گرفتار شدن جهان در بحران هزینه‌های زندگی و افزایش چشمگیر قیمت کالاهای ضروری، مصرف‌کنندگان ناچار به اولویت‌بندی خریدهای خود شده‌اند. در این شرایط اقتصادی، برخی محصولات توانسته‌اند از این طوفان قیمتی جان سالم به در ببرند، در حالی که برخی دیگر دچار افت شدید فروش شده‌اند.

به گفته آناندا روی (Ananda Roy)، معاون ارشد شرکت تحلیل‌گر سیرکانا، کالاهای اساسی مانند تخم‌مرغ، پاستا، آب، میوه‌های منجمد و سردشده و نان (به‌ویژه نان پخته‌شده در فروشگاه) حتی با وجود افزایش قیمت‌ها، شاهد رشد فروش بوده‌اند. میوه‌های منجمد با ۱۰.۲ درصد افزایش قیمت نسبت به سال گذشته، یکی از دسته‌هایی بودند که بیشترین رشد قیمت را تجربه کردند. قیمت نان نیز از زمان آغاز بحران هزینه‌های زندگی ۱۶ درصد افزایش یافته که بخشی از آن ناشی از جنگ در اوکراین است. ناتالیا تئوفیلوپولو (Nathalia Theofilopoulou)، مشاور ارشد شرکت تحلیل داده یورومانیتور اینترنشنال، توضیح می‌دهد که کالاهای اساسی مقاومت خوبی از خود نشان داده‌اند زیرا “خانوارها با بودجه محدود، به‌ویژه در دوران عدم قطعیت اقتصادی، برای آن‌ها ارزش قائل هستند. توانایی این محصولات در تامین نیاز چندین وعده غذایی، نقش آن‌ها را به عنوان اقلام اصلی و ضروری، علیرغم افزایش سرسام‌آور قیمت‌ها، تقویت می‌کند.”

علاوه بر این، محصولات “لذت‌بخش و سلامت‌محور” نیز مقاومت قابل توجهی از خود نشان داده و حتی در میان افزایش قیمت‌ها موفق بوده‌اند. به‌طور خاص، محصولاتی با مزایای عملکردی مانند میوه‌های خشک پر پروتئین، مغزها و دانه‌ها، نوشیدنی‌های عملکردی، دمنوش‌های گیاهی و نوشیدنی‌های غیرالکلی، شاهد موفقیت بوده‌اند. حتی نوشیدنی‌های انرژی‌زا نیز از طوفان قیمتی عبور کرده‌اند. روی از سیرکانا توضیح می‌دهد: “این دسته‌ها عمدتاً به دلیل نوآوری موفق بوده‌اند – خرده‌فروشان و برندها تنوع و گزینه‌های سالم‌تری را ارائه کرده‌اند که با انتخاب‌های غذایی و سبک زندگی در حال تحول مصرف‌کنندگان مطابقت دارد.” همچنین، معرفی محصولات با برندهای خصوصی (private label) در دسته‌هایی مانند نوشیدنی و آب‌رسانی، تأثیر مثبتی بر فروش داشته است.

اما همه دسته‌ها به این خوش‌شانسی نبودند. در برخی موارد، افزایش قیمت‌ها باعث کاهش قابل توجه فروش شد. روی می‌گوید: “این محصولات یا اختیاری شده‌اند، یا اگر خرید ضروری بودند، اکنون نمی‌توانند در محیطی با حساسیت قیمتی بالا، قیمتی برتر را حفظ کنند.” بسیاری از این محصولات شامل مواردی بودند که نسبت به سال گذشته با بیشترین افزایش قیمت مواجه شده بودند، از جمله شکلات (۱۲.۷٪)، قهوه (۱۱.۴٪)، کره و مارگارین (۱۱.۸٪) و شکلات داغ (۷.۹٪). جولیا بوئش (Julia Buech)، کارشناس ارشد غذا و کشاورزی در رابوبانک، توضیح می‌دهد که به‌ویژه شکلات بازار انبوه بیشترین پیامد را از قیمت‌های بالا متحمل شده، در حالی که شکلات‌های لوکس (premium) عملکرد نسبتاً خوبی داشته‌اند.

دسته‌های دیگری نیز تحت تأثیر قرار گرفتند، از جمله برنج منجمد، خامه UHT، فرنی و جایگزین‌های گوشت منجمد. جایگزین‌های گوشت منجمد به‌ویژه متأثر شدند. روی توضیح می‌دهد که حتی “افزایش‌های جزئی” در قیمت جایگزین‌های گوشت، منجر به کاهش فروش شده است؛ افزایش قیمت ۱.۷ درصدی، فروش را ۱۱ درصد کاهش داد.

دسته‌های متأثر دیگر شامل مواردی هستند که با تمایلات مصرف‌کننده برای سلامتی ناسازگارند. به‌عنوان مثال، نوشیدنی‌های الکلی به‌شدت تحت تأثیر قرار گرفته‌اند. تئوفیلوپولو از یورومانیتور توضیح می‌دهد که این امر به‌ویژه در میان جوانان مشهود است که بسیاری از آن‌ها از مصرف الکل فاصله می‌گیرند. آب‌میوه‌ها و کنسانتره‌ها نیز به دلیل تصور منفی بهداشتی پیرامون آن‌ها و همچنین عدم نوآوری، شاهد کاهش هستند. تئوفیلوپولو ادامه می‌دهد: “ارتباط آن‌ها با مواد مصنوعی، محتوای بالای قند و مزایای غذایی محدود، آن‌ها را برای مصرف‌کنندگان سلامت‌محور امروزی که به‌طور فعال به دنبال گزینه‌های پاک‌تر و طبیعی‌تر هستند، جذابیت کمتری می‌بخشد.”

در همین حال، محبوبیت جایگزین‌های گیاهی و کاهش روال‌های سنتی صبحانه، به معنای کاهش محبوبیت شیر معمولی بوده است. محصولات لبنی در واقع شاهد افزایش قابل توجه قیمت بوده‌اند که ناشی از عرضه محدود شیر و افزایش هزینه‌های خوراک دام و انرژی است. در مجموع، مصرف‌کنندگان با وجود قیمت‌های بالا، ترجیح واضحی برای برخی محصولات نشان داده‌اند، در حالی که برخی دیگر به حاشیه رفته‌اند.

تحلیل اگروفودز برای فعالان صنعت غذا:

این روند جهانی، فرصتی برای تمرکز بر تولید کالاهای اساسی مقرون‌به‌صرفه و توسعه محصولات سلامت‌محور و نوآورانه در ایران است. شرکت‌ها باید درک عمیقی از حساسیت قیمتی مصرف‌کننده ایرانی داشته و به برندهای خصوصی و ارزش‌های عملکردی بها دهند.