خبرگزاری تخصصی اگروفودز به نقل از UEG.eu گزارش می‌دهد: نتایج یک مطالعه جدید و جامع که بر روی بیش از ۱۲۰ هزار شرکت‌کننده از پروژه “یو‌کی بایوبنک” (UK Biobank) در بریتانیا انجام شده است، نشان می‌دهد که مصرف منظم نوشیدنی‌های شیرین‌شده با شکر و همچنین نوشیدنی‌های حاوی شیرین‌کننده‌های مصنوعی، هر دو با افزایش چشمگیر خطر ابتلا به بیماری کبد چرب مرتبط با اختلال متابولیک (MASLD) — که پیش‌تر به عنوان کبد چرب غیرالکلی (NAFLD) شناخته می‌شد — همراه هستند. این تحقیق که به سرپرستی “لی‌هه لیو” (Lihe Liu)، پژوهشگر ارشد، انجام شده و میانگین ۱۰ سال پیگیری شرکت‌کنندگان را شامل می‌شود، تأکید می‌کند که نوشیدنی‌های حاوی شیرین‌کننده‌های مصنوعی حتی می‌توانند خطر مرگ‌ومیر ناشی از بیماری‌های کبدی را نیز افزایش دهند، چالشی جدی برای تصور رایج از این محصولات به عنوان گزینه‌های سالم‌تر.
جزئیات مطالعه گسترده «یو‌کی بایوبنک»
این مطالعه بر روی ۱۲۳,۷۸۸ شرکت‌کننده از “یو‌کی بایوبنک”، یک پروژه تحقیقاتی طولانی‌مدت بر روی نمونه‌های بیولوژیکی در بریتانیا، متمرکز بود. هیچ یک از این افراد در ابتدای مطالعه به بیماری کبد مبتلا نبودند. برای ارزیابی میزان مصرف نوشیدنی‌های قندی و شیرین‌کننده‌های مصنوعی، محققان به طور مکرر از پرسشنامه‌های ۲۴ ساعته رژیم غذایی استفاده کردند.
با استفاده از این پرسشنامه‌ها، پژوهشگران ارتباط بین مصرف این دو نوع نوشیدنی را با خطر ابتلا به بیماری‌های کبدی، تجمع چربی در کبد و مرگ‌ومیرهای مرتبط با کبد مورد بررسی قرار دادند.
یافته‌های نگران‌کننده: ریسک کبد چرب و مرگ‌ومیر
نوشیدنی‌های شیرین‌کننده مصنوعی در صدر جدول ریسک
نتایج این پژوهش نشان داد افرادی که روزانه بیش از ۲۵۰ گرم (کمتر از یک قوطی) نوشیدنی‌های شیرین‌شده با شیرین‌کننده‌های مصنوعی مصرف می‌کنند، ۶۰ درصد بیشتر در معرض ابتلا به بیماری کبد چرب مرتبط با اختلال متابولیک قرار دارند. این رقم برای مصرف همین میزان نوشیدنی‌های قندی، ۵۰ درصد افزایش خطر را نشان داد که کمی پایین‌تر از همتایان شیرین‌کننده مصنوعی است.
پیگیری‌های انجام شده، که به طور میانگین حدود ۱۰ سال پس از آغاز مطالعه صورت گرفت، حاکی از آن بود که ۱,۱۷۸ شرکت‌کننده به بیماری کبد مبتلا شده و ۱۰۸ نفر نیز به دلایل مرتبط با کبد جان باخته‌اند. نکته قابل توجه این بود که افزایش خطر مرگ‌ومیر مرتبط با کبد، به طور خاص با مصرف نوشیدنی‌های شیرین‌شده با شیرین‌کننده‌های مصنوعی مرتبط بود، اما با نوشیدنی‌های قندی چنین ارتباطی مشاهده نشد.
چالش با تصورات رایج درباره سلامت نوشیدنی‌ها
به گفته “لی‌هه لیو”، پژوهشگر ارشد این مطالعه: «نوشیدنی‌های قندی مدت‌هاست زیر ذره‌بین بوده‌اند، در حالی که گزینه‌های “دایت” آن‌ها اغلب به عنوان انتخاب سالم‌تر تلقی می‌شوند. اما هر دو به طور گسترده مصرف می‌شوند و تأثیراتشان بر سلامت کبد به خوبی درک نشده بود.»
وی افزود: «این یافته‌ها، تصور رایج مبنی بر بی‌ضرر بودن این نوشیدنی‌ها را به چالش می‌کشند و نیاز به بازنگری در نقش آن‌ها در رژیم غذایی و سلامت کبد را برجسته می‌سازند، به ویژه در شرایطی که MASLD به یک نگرانی جهانی برای سلامت تبدیل شده است.»
مکانیسم‌های متفاوت آسیب‌رسانی به کبد
قند و افزایش ناگهانی قند خون
“لی‌هه لیو” اشاره می‌کند که اگرچه هر دو نوع نوشیدنی خطر ابتلا به بیماری کبد را افزایش می‌دهند، اما دلایل این امر ممکن است متفاوت باشد. بیماری کبد چرب مرتبط با اختلال متابولیک (MASLD) وضعیتی است که در آن چربی در کبد تجمع می‌یابد و به مرور زمان باعث التهاب و علائمی مانند درد، از دست دادن اشتها و خستگی می‌شود. این بیماری به سرعت در حال تبدیل شدن به یکی از دلایل اصلی مرگ‌ومیر مرتبط با کبد است.
نوشیدنی‌های قندی ممکن است با ایجاد نوسانات شدید در سطح قند خون و انسولین، تحریک افزایش وزن و بالا بردن سطح اسید اوریک (یک محصول جانبی از تجزیه پورین‌ها)، به این وضعیت منجر شوند. تمام این عوامل می‌توانند به تجمع چربی در کبد کمک کنند.
شیرین‌کننده‌های مصنوعی و تغییرات میکروبیوم روده
در همین حال، “لی‌هه لیو” پیشنهاد می‌کند که نوشیدنی‌های شیرین‌شده با شیرین‌کننده‌های مصنوعی ممکن است میکروبیوم روده را تغییر دهند، که این تغییرات می‌تواند بر احساس سیری تأثیر بگذارد، میل به طعم شیرین را افزایش دهد و حتی ترشح انسولین را تحریک کند.
راهکار عملی: جایگزینی با آب
محققان با توجه به خطرات ناشی از هر دو نوع نوشیدنی، توصیه کردند که مصرف‌کنندگان باید به طور جدی از میزان مصرف آن‌ها بکاهند. جایگزینی هر یک از این نوشیدنی‌ها با آب، به طور قابل توجهی خطر ابتلا به بیماری کبد را کاهش داد – ۱۳ درصد برای نوشیدنی‌های قندی و ۱۵ درصد برای نوشیدنی‌های شیرین‌شده با شیرین‌کننده‌های مصنوعی.
“لی‌هه لیو” در پایان نتیجه‌گیری کرد: «ایمن‌ترین رویکرد، محدود کردن مصرف هر دو نوع نوشیدنی شیرین‌شده با شکر و شیرین‌کننده‌های مصنوعی است. آب بهترین انتخاب باقی می‌ماند، زیرا بار متابولیکی را حذف کرده و از تجمع چربی در کبد جلوگیری می‌کند، ضمن آنکه بدن را هیدراته نگه می‌دارد.»
واکنش صنعت: دفاع از شیرین‌کننده‌های مصنوعی
انجمن بین‌المللی شیرین‌کننده‌ها (ISA) به این مطالعه واکنش نشان داده است. “لورن اوگر” (Laurent Oger)، مدیرعامل ISA، اظهار داشت: «در حالی که مطالعات مشاهده‌ای می‌توانند روندهای سطح جمعیت را برجسته کنند، اما نمی‌توانند رابطه علت و معلولی را اثبات کنند.»
وی افزود: «نکته مهم این است که افراد اغلب به دلیل شرایط پزشکی از قبل موجود مانند چاقی، دیابت یا سایر اختلالات متابولیکی، که همگی از عوامل خطر شناخته شده برای بیماری کبد هستند، به نوشیدنی‌های شیرین‌شده کم‌کالری یا بدون کالری روی می‌آورند. این پدیده که به “علیّت معکوس” (Reverse Causation) معروف است، نشان می‌دهد که مشاهدات انجام شده ممکن است منعکس‌کننده مسائل بهداشتی زمینه‌ای باشند تا یک اثر مستقیم از خود نوشیدنی‌های شیرین‌شده کم‌کالری یا بدون کالری.»
“اوگر” در ادامه توضیح داد که شواهد حاصل از مرورهای سیستماتیک آزمایش‌های کنترل‌شده تصادفی، به عنوان مثال یک مورد در سال ۲۰۲۲، نشان می‌دهد که جایگزینی نوشیدنی‌های شیرین‌شده با شکر با جایگزین‌های شیرین‌شده کم‌کالری یا بدون کالری می‌تواند چربی کبد، چربی بدن و وزن بدن را کاهش دهد.
تحلیل اگروفودز برای فعالان صنعت غذا:
این یافته‌ها نیاز به بازنگری جدی در سبد محصولات صنعت غذایی ایران را گوشزد می‌کند. تولیدکنندگان باید به سمت نوشیدنی‌های سالم‌تر و آب‌محور حرکت کنند تا از تهدیدات سلامتی و تغییر سلیقه مصرف‌کننده پیشی بگیرند. فرصت برای نوآوری در نوشیدنی‌های طبیعی و بدون قند واقعی فراهم است.
نظر شما در مورد این مطلب چیه؟