خبرگزاری تخصصی اگروفودز به نقل از مطالعات جدید منتشر شده در نشریات معتبری مانند گات و لنست گزارش می‌دهد که بازار جهانی محصولات بدون گلوتن در حال رشد چشمگیری است و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۳۰ به ارزش ۱۳.۶۷ میلیارد دلار (۱۱.۸۸ میلیارد یورو) برسد. این روند صعودی ناشی از افزایش علاقه‌مندی مصرف‌کنندگان به این نوع محصولات است که بخش عمده‌ای از آن به بیماری سلیاک و همچنین حساسیت گسترده‌تر به گلوتن (غیر سلیاک) بازمی‌گردد. با این حال، تحقیقات اخیر سؤالاتی جدی درباره منشاء اصلی این حساسیت و تاثیر واقعی رژیم غذایی بدون گلوتن مطرح کرده‌اند.
بازار جهانی محصولات بدون گلوتن در مسیر رشد چشمگیر
در حالی که بیماری سلیاک، ناشی از واکنش ایمنی به گلوتن و پروتئین‌های موجود در غلاتی مانند گندم، جو و چاودار است و علائمی چون دل‌درد، اسهال، استفراغ، کمبود آهن و حتی ناباروری را به همراه دارد، تنها حدود یک نفر از هر صد نفر را تحت تاثیر قرار می‌دهد. با این حال، بسیاری از مصرف‌کنندگان که به بیماری سلیاک مبتلا نیستند، واکنش‌های نامطلوبی به گلوتن نشان می‌دهند. مطالعه اخیر نشان می‌دهد که حساسیت به گلوتن از نوع غیر سلیاک (NCGS) به‌طور گسترده‌ای شیوع دارد.
حساسیت به گلوتن از نوع غیر سلیاک، وضعیتی است که در آن افراد پس از مصرف گلوتن، علائم گوارشی و خارج گوارشی مانند نفخ، درد شکمی و اسهال را تجربه می‌کنند، بدون اینکه به بیماری سلیاک مبتلا باشند. این وضعیت بیشتر به‌صورت خوداظهاری گزارش می‌شود و هیچ نشانگر زیستی (بیومارکر) مشخصی برای آن وجود ندارد. با این حال، با گسترش بازار محصولات بدون گلوتن، توجه عمومی قابل توجهی به آن معطوف شده است. رشد چشمگیر این بازار، تا حدی ناشی از آگاهی عمومی نسبت به این حساسیت و تمایل به کنترل آن است.
شیوع جهانی و تفاوت‌های جنسیتی و روانی
بر اساس مطالعه‌ای که در نشریه علمی گات منتشر شده است، حساسیت به گلوتن از نوع غیر سلیاک، حدود یک نفر از هر ۱۰ مصرف‌کننده را در سراسر جهان تحت تاثیر قرار می‌دهد. برخی گروه‌ها بیشتر در معرض این شرایط قرار دارند؛ به‌عنوان مثال، زنان بیشتر از مردان به این وضعیت مبتلا می‌شوند، با ۱۴ درصد از مصرف‌کنندگان زن در مقایسه با ۸ درصد از مردان که این شرایط را گزارش می‌کنند. همچنین، افرادی که حساسیت به گلوتن را گزارش می‌دهند، بیشتر از گروه‌های کنترل به بیماری‌های روانی مانند اضطراب یا افسردگی مبتلا هستند.
تفاوت‌های جغرافیایی و اثربخشی رژیم غذایی بدون گلوتن
شیوع حساسیت به گلوتن به‌طور قابل توجهی بر اساس منطقه جغرافیایی متفاوت است. به عنوان مثال، تنها ۰.۷ درصد از مصرف‌کنندگان در شیلی این وضعیت را تجربه می‌کنند، در حالی که این رقم در انگلستان ۲۳ درصد و در عربستان سعودی ۳۶ درصد است. از بین کسانی که حساسیت به گلوتن را گزارش می‌کنند، حدود ۴۰ درصد رژیم غذایی بدون گلوتن را رعایت می‌کنند. با این حال، بسیاری از این مصرف‌کنندگان حتی پس از حذف گلوتن از رژیم غذایی خود، همچنان علائم را احساس می‌کنند. این موضوع نشان می‌دهد که حساسیت به گلوتن اغلب خوداظهاری است و ارتباط آن با خود گلوتن به اندازه بیماری سلیاک واضح نیست.
پارادایم جدید: آیا گلوتن مقصر اصلی نیست؟
یک بررسی جامع توسط نشریه پزشکی معتبر لنست نشان می‌دهد که حساسیت به گلوتن ممکن است کمتر از آنچه قبلاً تصور می‌شد، با خود گلوتن مرتبط باشد. بنابراین، عامل اصلی چیست؟ بسیاری از مطالعات بررسی‌شده در این مقاله، به بررسی اثر کربوهیدرات‌های قابل تخمیر یا “فودمپ‌ها” (FODMAPs) بر افرادی که حساسیت به گلوتن را خوداظهاری کرده‌اند، پرداخته‌اند.
نقش کربوهیدرات‌های قابل تخمیر (FODMAPs)
فودمپ‌ها، که اغلب در سبزیجات، میوه‌ها، حبوبات و غلات یافت می‌شوند، می‌توانند ناراحتی بیشتری را برای افراد دارای حساسیت به گلوتن نسبت به خود گلوتن ایجاد کنند. این بررسی نشان داد که حذف فودمپ‌ها از رژیم غذایی، اغلب علائم را حتی زمانی که گلوتن دوباره وارد رژیم غذایی می‌شود، تسکین می‌دهد.
محور روده-مغز و اثر نوسیبو
علاوه بر این، بررسی لنست به تعامل قابل توجه بین حساسیت به گلوتن و اختلالات در نحوه واکنش روده با مغز (که به عنوان محور روده-مغز شناخته می‌شود) اشاره می‌کند. همچنین، اغلب تفاوتی در علائم بین کسانی که پلاسیبو (دارونما) مصرف می‌کنند و کسانی که خود گلوتن را مصرف می‌کنند، وجود ندارد. این امر محققان را به این نظریه سوق می‌دهد که این وضعیت بیشتر تحت تاثیر باور مصرف‌کننده در مورد آنچه با مصرف گلوتن رخ خواهد داد، قرار دارد تا خود گلوتن. این پدیده را “اثر نوسیبو” می‌نامند که نقطه مقابل اثر پلاسیبو است. از آنجایی که برخلاف بیماری سلیاک، نشانگرهای زیستی واضحی برای حساسیت به گلوتن وجود ندارد، تحقیقات همچنان نامشخص باقی مانده‌اند.
آینده بازار بدون گلوتن در گرو تحقیقات جدید
اکنون که منبع حساسیت به گلوتن زیر سوال رفته است، آیا خود بازار محصولات بدون گلوتن ممکن است تحت تاثیر قرار گیرد؟ با توجه به بزرگی بازار بدون گلوتن و جمعیت نسبتاً کوچک افراد مبتلا به سلیاک، تقاضا برای محصولات بدون گلوتن به احتمال زیاد تا حدی توسط کسانی که حساسیت به گلوتن از نوع غیر سلیاک را تجربه می‌کنند، هدایت می‌شود. اکنون که یک مطالعه جدید نشان داده است این وضعیت مستقیماً با خود گلوتن مرتبط نیست، ممکن است بر تقاضا برای محصولات بدون گلوتن تاثیر بگذارد. از آنجایی که بیشتر تحقیقات نشان می‌دهد که ارتباط بین ترک گلوتن و تسکین علائم حساسیت به گلوتن همیشه واضح نیست (به عنوان مثال، مصرف‌کنندگان حتی پس از ترک گلوتن علائم را حفظ می‌کنند)، این امر نشان می‌دهد که حداقل برای برخی از مصرف‌کنندگان، محصولات بدون گلوتن نیازهای آن‌ها را برآورده نمی‌کنند.
با این حال، بخش بزرگی از مصرف‌کنندگان محصولات بدون گلوتن، صرفاً به دنبال سلامتی بیشتر هستند و الزاماً به دلایل پزشکی به مصرف محصولات بدون گلوتن نیاز ندارند. با انتشار تحقیقات بیشتر، تغییر تقاضا می‌تواند بازار محصولات “بدونِ” (free-from) خاص را دگرگون کند. آیا مصرف‌کنندگان حساس به گلوتن به قفسه نان‌های معمولی باز خواهند گشت؟ فقط زمان می‌تواند پاسخ دهد.
تحلیل اگروفودز برای فعالان صنعت غذا:
این گزارش فرصتی برای نوآوری در ایران است؛ تولیدکنندگان می‌توانند با تمرکز بر محصولات “کم فودمپ” یا “بدون فودمپ” و آموزش مصرف‌کننده، بازاری جدید ایجاد کنند. ضمن اینکه بازنگری در ادعاهای سلامتی محصولات بدون گلوتن و آگاهی‌سازی برای تشخیص درست نیازهای واقعی مصرف‌کنندگان ضروری است تا از هدررفت منابع و فرصت‌ها جلوگیری شود.
نظر شما در مورد این مطلب چیه؟