خبرگزاری تخصصی اگروفودز به نقل از کمیسیون «ایت-لنست» گزارش می‌دهد:
کمیسیون «ایت-لنست»، نهادی پیشرو در تعریف رژیم‌های غذایی پایدار و سالم، در جدیدترین گزارش خود که این ماه منتشر شده، فاش کرده است که کمتر از یک درصد از جمعیت جهان در حال حاضر مطابق با رژیم غذایی سلامت سیاره‌ای عمل می‌کنند. این کمیسیون، که در سال ۲۰۱۹ با معرفی رژیم غذایی ایده‌آل بر مبنای تغذیه سالم و محدودیت‌های سیاره‌ای توجهات را به خود جلب کرده بود، حالا بر ضرورت بازنگری عمده در سیستم‌های غذایی جهانی تأکید دارد تا نه تنها سلامت انسان بلکه عدالت اجتماعی و پایداری محیط زیست نیز تضمین شود.
تعریف اولیه «ایت-لنست» در سال ۲۰۱۹، در زمان خود پیشگامانه محسوب می‌شد؛ رژیمی عمدتاً گیاهی که شامل مقادیر متوسطی از محصولات حیوانی بود و مصرف مواد مغذی مشکل‌ساز مانند قندهای افزوده، چربی‌های اشباع‌شده و نمک را محدود می‌کرد. با این حال، شش سال پس از ارائه این تعریف، پیشرفت کافی حاصل نشده و جهان همچنان با چالش‌های بزرگی در مسیر دستیابی به این اهداف روبروست. کارشناسان حوزه‌های سلامت، کشاورزی و پایداری به طور گسترده‌ای اذعان دارند که این وضعیت باید تغییر کند، اما پرسش اصلی این است که چگونه؟
بازنگری در رژیم غذایی سلامت سیاره‌ای: از پایداری تا عدالت اجتماعی
یک به‌روزرسانی اساسی در رژیم غذایی سلامت سیاره‌ای «ایت-لنست» صورت گرفته است. در حالی که قبلاً تمرکز اصلی بر تغذیه پایدار بود، اکنون این رویکرد جدید بر اهمیت «سیستم‌های غذایی عادلانه» (just food systems) تأکید دارد تا نتایج بهتری در حوزه سلامت و توسعه اجتماعی حاصل شود. کمیسیون تخمین می‌زند که کمتر از یک درصد از جمعیت جهان در حال حاضر در «فضای ایمن و عادلانه» قرار دارند؛ یعنی جایی که حقوق و نیازهای غذایی مردم در محدوده مرزهای سیاره‌ای برآورده می‌شود.
ابعاد نابرابری و منافع بی‌نظیر برای سلامت و محیط زیست
از نابرابری غذایی تا کاهش بیماری‌ها
نابرابری در دسترسی به غذا و تأثیرات زیست‌محیطی آن انکارناپذیر است: تقریباً یک میلیارد نفر از سوءتغذیه رنج می‌برند، در حالی که ۳۰ درصد ثروتمندترین افراد، مسئول بیش از ۷۰ درصد از تأثیرات زیست‌محیطی مرتبط با مواد غذایی هستند.
نگران‌کننده‌ترین مسئله برای سلامت انسان، ارتباط تنگاتنگ رژیم غذایی و بیماری‌ها است. برآوردها نشان می‌دهد که پیروی از رژیم غذایی سلامت سیاره‌ای می‌تواند با کاهش خطرات بیماری‌هایی مانند دیابت نوع ۲، بیماری‌های قلبی عروقی، زوال شناختی، چاقی و چندین سرطان، سالانه از حدود پانزده میلیون مرگ زودرس جلوگیری کند.
همچنین، مزایای بالقوه زیست‌محیطی این رژیم چشمگیر است: پیش‌بینی می‌شود که انتشار گازهای گلخانه‌ای تا سال ۲۰۵۰ می‌تواند ۶۰ درصد در مقایسه با سال ۲۰۲۰ کاهش یابد. با این تغییرات، انتظار می‌رود که ۹.۶ میلیارد نفر در سراسر جهان بتوانند در محدوده محدودیت‌های حیاتی زیست‌محیطی به رژیم غذایی سالم دسترسی داشته باشند.
شش راهبرد کلیدی برای نظام‌های غذایی عادلانه و پایدار
گزارش جدید کمیسیون، حداقل شش راهبرد کلیدی را برای پیشبرد رژیم‌های غذایی عادلانه، پایدار و سالم ترسیم می‌کند. این رویکردها نه تنها ابزارهای موجود برای ایجاد تغییرات معنادار را برجسته می‌کنند، بلکه روشن می‌سازند که چرا تعداد کمی از مردم در حال حاضر از الگوهای غذایی واقعاً پایدار پیروی می‌کنند. این راهبردها شامل:
1. تغییر رژیم‌های غذایی به سمت سلامتی و مقرون‌به‌صرفه بودن: با اقدامات قیمتی، محدودیت‌های بازاریابی و حمایت‌های قوی‌تر اجتماعی-اقتصادی، غذاهای سالم‌تر را به یک انتخاب آسان و مقرون‌به‌صرفه تبدیل کنید.
2. حفاظت و ترویج رژیم‌های غذایی سنتی: به شیوه‌های غذایی فرهنگی ارزش قائل شوید و دسترسی به غذاهای متنوع و کم‌مصرف را از طریق دستورالعمل‌ها، مدارس و بازارهای محلی افزایش دهید.
3. تولید غذا در محدوده مرزهای سیاره‌ای: روش‌های کشاورزی پایدار را اتخاذ کنید، قدرت بازار را متعادل کنید و تحقیق و توسعه و یارانه‌ها را به سمت گذار به سیستم‌های غذایی مبتنی بر گیاه هدایت کنید.
4. توقف تبدیل اکوسیستم‌ها: از زمین‌های بومی و اجتماع حفاظت کنید، مدیریت را تقویت کنید و استفاده از زمین‌های کشاورزی را تا اواسط قرن کاهش دهید.
5. کاهش ضایعات و هدررفت غذا: ذخیره‌سازی، لجستیک و بازیافت را برای کاهش ضایعات در سراسر زنجیره‌های تأمین، خرده‌فروشی و خانوارها بهبود بخشید.
6. تأمین پایه‌های اجتماعی: کار شایسته، نمایندگی و حمایت اجتماعی را تضمین کنید و در عین حال از کارگران در طول گذار سیستم غذایی حمایت کنید.
آینده صنعت غذا: پیامدهای دگرگونی رژیم‌های غذایی
اگر رژیم‌های غذایی بدون تغییر بمانند و اقدامات اقلیمی متوقف شود، دمای جهانی می‌تواند تا سال ۲۰۵۰، ۲ درصد افزایش یابد. در این صورت، تولیدات کشاورزی همچنان رشد خواهد کرد، اما انتشار گازهای گلخانه‌ای ناشی از کشاورزی ۳۳ درصد افزایش خواهد یافت. در مقابل، تغییر رژیم‌های غذایی می‌تواند چشم‌انداز زیست‌محیطی را به شدت بهبود بخشد. در مقایسه با سطوح سال ۲۰۲۰، پیش‌بینی می‌شود که انتشار گازها تا سال ۲۰۵۰، ۶۰ درصد کاهش یابد.
از کاهش تولید گوشت قرمز تا افزایش محصولات آبزی و گیاهی
این تغییر، پیامدهای عمده‌ای برای صنعت غذا خواهد داشت. بخش‌های گوشت قرمز باید ۳۳ درصد کوچک شوند، در حالی که بخش‌های میوه، سبزیجات و مغزها باید ۶۳ درصد توسعه یابند. با نگاهی دقیق‌تر، تولید دام به طور قابل توجهی کاهش می‌یابد: تعداد گاوهای نشخوارکننده ۲۶ درصد و گاوهای شیری ۱۵ درصد کاهش خواهند یافت. برخی از تولیدات زراعی نیز کاهش می‌یابند – برنج ۱۳ درصد، گندم ۴ درصد و شکر ۷ درصد.
در همین حال، سایر زمینه‌های تولید مواد غذایی رشد قابل توجهی خواهند داشت. غذاهای آبزی مانند ماهی سفید ۴۶ درصد افزایش یافته و به ۲۲۰ میلیون تن می‌رسند. تولید سبزیجات ۴۲ درصد، میوه ۶۱ درصد، مغزها ۱۷۲ درصد و حبوبات ۱۸۷ درصد افزایش خواهد یافت.
غذای ارزان‌تر، سلامتی بیشتر
با وجود این تغییرات، انتظار می‌رود که غذا در مجموع مقرون‌به‌صرفه‌تر شود و سهم درآمد جهانی صرف‌شده برای تغذیه از ۷ درصد به تنها ۴ درصد کاهش یابد. حرکت به سمت سیستم‌های غذایی سالم‌تر، پایدارتر و عادلانه‌تر از نظر اجتماعی، کاملاً منطقی است و با شواهد، ابزارها و راهبردهای موجود، مسئولیت اقدام بر عهده دولت‌ها، صنعت و مصرف‌کنندگان است.
تحلیل اگروفودز برای فعالان صنعت غذا:
این گزارش فرصتی برای ایران است تا با تاکید بر پتانسیل محصولات گیاهی متنوع و بومی، کاهش ضایعات غذا و توسعه کشاورزی پایدار، هم امنیت غذایی را تقویت کند و هم با تغییر الگوهای مصرف به سمت سلامت و پایداری، از مزایای اقتصادی و زیست‌محیطی بهره‌مند شود.
نظر شما در مورد این مطلب چیه؟