خبرگزاری تخصصی اگروفودز به نقل از پایگاه خبری صنعت غذا و کشاورزی (اگروفودنیوز) گزارش میدهد که بر اساس گزارشی جامع از مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق بازرگانی ایران، تجارت محصولات صنایع غذایی کشور در بازه زمانی سالهای ۱۳۹۶ تا ۱۴۰۳ نشاندهنده رشد قابل توجهی در حجم صادرات است؛ اما این بخش همچنان با چالشهای اساسی در افزایش ارزش صادراتی و کاهش وابستگی به واردات کالاهای واسطهای مواجه است. این گزارش تاکید میکند که کیفیت پایین محصولات صادراتی، تمرکز بر بازارهای همسایه و وابستگی به نهادههای وارداتی، تابآوری تجاری ایران را در برابر نوسانات اقتصادی و سیاسی تضعیف کرده است.
چالشهای ارزشافزوده در صادرات صنایع غذایی
مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق بازرگانی ایران، در گزارش اخیر خود که دوران سالهای ۱۳۹۶ تا ۱۴۰۳ را پوشش میدهد، صراحتاً بیان کرده است که هرچند حجم صادرات محصولات صنایع غذایی ایران رشد چشمگیری داشته، اما عدم بهبود کیفیت بخش قابل توجهی از این محصولات، مانع از افزایش محسوس در ارزش واحد صادراتی شده است. این موضوع به نوبه خود، توانمندی صنایع غذایی کشور را برای دستیابی به سهم بیشتری از بازارهای با ارزشافزوده بالا محدود ساخته است.
تمرکز بر بازارهای منطقهای و آسیبپذیری
بررسیها نشان میدهد که تمرکز جغرافیایی صادرات صنایع غذایی ایران در سالهای مورد بررسی، همچنان بر بازار عراق و تعدادی از کشورهای همسایه متمرکز بوده است. این تمرکز بالا، آسیبپذیری بخش صنایع غذایی کشور را در برابر نوسانات سیاسی، تغییرات تجاری و مقرراتی منطقه به شدت افزایش داده است. هرگونه اختلال در روابط اقتصادی یا تغییر در سیاستهای تجاری این کشورها، میتواند به طور مستقیم بر روند صادرات ایران اثر گذاشته و ثبات رشد این بخش را به خطر اندازد.
چالش ترکیب صادرات: غلبه محصولات کمفرآوریشده
علیرغم مشاهده تغییرات تدریجی در ترکیب صادرات به سمت محصولات با فرآوری بیشتر، این تحولات هنوز برای ارتقاء صنایع غذایی به سطح کالاهای با ارزشافزوده بالا کافی نیست. سهم چشمگیر محصولات ساده و کمفرآوریشده که غالباً به بازارهای نزدیک وابسته هستند، همچنان بالا بوده و مانعی جدی بر سر راه شکلگیری مزیت رقابتی پایدار برای محصولات غذایی ایران به شمار میرود.
وابستگی وارداتی و فشار بر تولید داخلی
در بخش واردات، بررسیها حاکی از تداوم وابندگی شدید تولید داخلی به کالاهای واسطهای حیاتی از جمله شیر خشک، کاکائو، انواع افزودنیها و سایر نهادههای کلیدی است. این ساختار وارداتی، صنایع غذایی کشور را در برابر نوسانات نرخ ارز، موانع نقلوانتقال مالی و فشارهای ناشی از تحریمها بسیار آسیبپذیر ساخته است. نکته قابل توجه، افزایش شدید ارزش واحد واردات در سالهای اخیر است که به روشنی نشاندهنده رشد چشمگیر هزینههای تولید و فشار فزاینده بر بنگاههای غذایی داخلی است.
تمرکز وارداتی و تهدید امنیت غذایی
همچون صادرات، واردات محصولات صنایع غذایی نیز به چند کشور محدود متمرکز است. این تمرکز جغرافیایی، ریسک اختلال در زنجیره تأمین و وابستگی بیش از حد به مسیرهای وارداتی خاص را افزایش میدهد که در نهایت میتواند به تهدیدی جدی برای امنیت غذایی کشور بدل شود.
راهکارهای افزایش تابآوری تجاری و توسعه صادرات
با توجه به مجموعه چالشهای مطرح شده، تحلیلهای کارشناسی بر لزوم اتخاذ رویکردی چندمحوری برای افزایش تابآوری تجاری در بخش صنایع غذایی تاکید دارند. این رویکرد شامل تنوعبخشی به مقاصد صادراتی، ارتقای کیفیت محصولات تولیدی، توسعه و تقویت برندهای ایرانی در بازارهای هدف جهانی، و بهبود زیرساختهای لازم برای صادرات است.
سیاستگذاری برای محصولات با ارزشافزوده بالا
علاوه بر این، سیاستگذاری در حوزه صادرات صنایع غذایی باید بر توسعه فناوریهای فرآوری، تولید محصولات با ارزش واحد بالا و حرکت به سمت بازارهای گستردهتر و دارای ریسک کمتر تمرکز یابد. تنها از این طریق میتوان ظرفیتهای واقعی این بخش را در راستای توسعه صادرات غیرنفتی کشور فعال ساخت و جایگاهی پایدار و معتبر برای محصولات غذایی ایران در تجارت منطقهای و جهانی فراهم آورد.
تحلیل اگروفودز برای فعالان صنعت غذا:
این گزارش نشان میدهد تداوم اتکا به صادرات کمارزش و بازارهای محدود، پایداری صنایع غذایی ایران را تهدید میکند. فرصت در سرمایهگذاری بر فناوریهای فرآوری، ارتقای کیفیت و برندسازی برای ورود به بازارهای جهانی با ارزشافزوده بالاست تا از آسیبپذیری کاسته و رقابتپذیری افزایش یابد.
نظر شما در مورد این مطلب چیه؟